طرح مفهومی شفافیت. نور نیز بعنوان حامل اطلاعات به واسطهی جسم شفاف و شیشهای، اطلاعات را از فرستنده به سمت گیرنده انتقال میدهد و موجب میشود اطلاعات از محیط افراد توسط ناظر دریافت شوند.
به طور عام، شفافیت به معنای انتقال اطلاعات بین فرستنده و گیرنده است. با الهام از صفت شفافیت در اجسام، مفهوم شفافیت به ادبیات حکومت¬داری نیز وارد شده است. در این ادبیات، با تفکیک بین حاکمیت و مردم، شفافیت میتواند از منظر «گیرندهی اطلاعات» یا «مخاطب اطلاعات» برای دو حوزهی کلّی تعریف شود:
1- شفافیت اطلاعات برای حاکمیت: همواره اطلاعات بعنوان یکی از منابع مهم مدیریتی عنوان میشود بنابراین حاکمیت باید برای حکمرانی بهتر، اطلاعات را در اختیار داشته باشد. این شفافیت میتواند انتقال اطلاعات از عموم مردم به سمت حاکمیت باشد یا انتقال اطلاعات از سطوح مختلف یا همتراز حاکمیت به دیگر سطوح مدیریتی حاکمیت. به بعنوان مثال، همانطور که گفته شد طرح پروندهی الکترونیک سلامت بعنوان طرحی شناخته میشود که شفافیت اطلاعات را برای حاکمیت به ارمغان میآورد. با وجودی که این طرح موجب میشود بیماران نیز اطلاعات شفافی دربارهی تاریخچه و روند سلامتی و درمان خود در اختیار داشته باشند امّا مزیت اصلی این طرح، شفافیت اطلاعاتِ بیماران، بیمهها و تمامی ارائهدهندگانِ خدمات برای حاکمیت میباشد. در ادبیات بینالمللی به صورت معمول از انتقال اطلاعات به سمت حاکمیت با عنوان «شفافیت» یاد نمیشود بلکه از آن با عناوینی همچون «داشبورد اطلاعات مدیریتی» یا «پایش یا مانیتورینگ» یاد میشود و انتقال اطلاعات حاکمیت به سمت مردم با عنوان «شفافیت» شناخته میشود؛ با این حال در گفتمان و ادبیات حکمرانی ایران، این نوع انتقال اطلاعات نیز بخشی از شفافیت قلمداد میشود.
2- شفافیت اطلاعات برای مردم: طبق قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» مصوب سال 1388 در مجلس شورای اسلامی، «هر شخص ایرانی «حق» دسترسی به اطلاعات عمومی را دارد، مگر آنکه قانون منع کرده باشد.» در واقع از آنجایی که مسئولین و بطور کلّی حاکمیت، نمایندهی مردم برای اجرای احکام هستند، شفافیت اطلاعات عمومی آنها برای مردم بعنوان یک «حقّ» قانونی تلقّی میگردد؛ مگر در مواردی که شفافیت اطلاعات حاکمیت، منافع عمومی جامعه را به خطر بیاندازد. همانطور که گفته شد در ادبیات بینالمللی، تنها به این نوع انتقال اطلاعات، «شفافیت» گفته میشود: یعنی زمانی که مخاطب اطلاعات «مردم» باشند.
4 حالت شفافیت اطلاعات بین مردم و حاکمیت مبتنی فرستنده و گیرندهی اطلاعات.
تفاوت شفافیت «برای حاکمیت» با شفافیت «برای مردم»
الگوی شفافیت مبتنی بر مدل ارتباطی. در ایجاد شفافیت باید به این سؤالات پاسخ داده بشه که منظور از شفافیت مشخص باشه. اول از همه هم فرستنده و گیرندهی اطلاعات باید مشخص شوند.